Paper Chase

 

In een vorig leven hield ik me bezig met onderzoek naar 9e eeuwse manuscripten. Van één daarvan was bekend dat het in de 2e Wereldoorlog verloren was gegaan. Totdat... ik het tot mijn stomme verbazing  terugvond in de bibliotheek van een totaal ander land! Geen idee hoe het daar terecht gekomen was.

Het antwoord vond ik uiteindelijk in Nigel Lewis' 'Paper Chase'.




Paper Chase vertelt het fascinerende verhaal over van een grote, geheime operatie in Nazi-Duitsland, uitgevoerd in de nadagen van het nazi-regime. Dat inmiddels, zonder daar al te veel ruchtbaarheid aan te geven, kennelijk toch begon te twijfelen aan haar eeuwigdurende heerschappij. En vanuit die gedachte het plan opvatte om voor de zekerheid en in het diepste geheim maar alvast een groot deel van de kluis van de Staatsbibliotheek in Berlijn te ontruimen. Om er zeker van te zijn dat het belangrijkste nationaal erfgoed bewaard zou blijven voor het nageslacht, werden honderden manuscripten, waaronder autografen van Beethoven en Mozart, in veiligheid gebracht op afgelegen en geheime locaties in het rijk.

In 1945 werd het Duitse Rijk door de geallieerden drastisch gesnoeid. Zo kreeg Polen ter compensatie van de geleden verliezen een groot stuk Duits grondgebied toebedeeld. En daarmee, zo ontdekten de Polen pas later en waarschijnlijk tot hun grote vreugde, een deel van de destijds zo goed verstopte erfgoedschatten. "Mooi", dachten ze, "Dat zullen we dan maar beschouwen als een compensatie voor de verwoeste collectie van de bibliotheek van Warschau." En fluitend brachten ze de onvrijwillig afgestane schatten elders onder. Netjes uit het zicht.

In de jaren na de oorlog werd duidelijk dat er van alles verdwenen was uit de bibliotheek van Berlijn. Waar het allemaal gebleven was en óf het er überhaupt nog wel was, bleef lang onduidelijk. Dat heb je met geheime operaties. Pas veel, veel later, ontrafelde men stukje bij beetje hoe de vork in de steel zat. Nigel Lewis verzamelde die stukjes, legde ze bij elkaar en publiceerde in 1981 Paper Chase.

Met zijn verhaal hielp Nigel Lewis mij om te begrijpen hoe een verloren gewaand 9e eeuws manuscript weer op kon duiken op de plek waar ik het gevonden had. Afgezien daarvan was Paper Chase een razend spannend boek. Ik had het zo ongeveer in permanente bruikleen van de universiteitsbibliotheek. Uiteindelijk wilden ze het terug. Ze hebben het zo ongeveer uit mijn handen moeten trékken. Ik ging op zoek naar een eigen exemplaar. Dat bleek nog niet eenvoudig. Jarenlang heb ik er naar gezocht. Nergens te krijgen.

Tot ik in 2001 in London was J. Die wilde persé naar een tentoonstelling waar ik geen trek in had. Dus besloten we een middagje alleen op pad te gaan. Zij naar haar museum, ik naar dat museum dat zij helemaal niet zag zitten. Goeie deal. Aan het einde van de middag slenterde  terug naar de plek waar we elkaar weer zouden ontmoeten. Ik passeerde een straat met een uithangbord van een antiquariaat. Zou ik? Ik keek op mijn horloge. Nog een dik half uur voordat J. zich zou melden. Twijfelend bleef ik op de hoek van de straat staan. Ze hadden het vast toch niet. Uiteindelijk besloot ik, meer voor mijn gemoedsrust dan in de hoop er mijn boek te vinden, toch even binnen te lopen. Op de deur stond dat ze tot vijf uur open waren. Het was tien voor vijf

Binnen was het er precies zoals een antiquariaat hoort te zijn. Nauwe looppaden, hoge kasten vol boeken en een prettige oudpapierlucht

"Ik ben al heel lang op zoek naar een boek van Nigel Lewis. Paper Chase. Heeft u dat toevallig in huis?".

"Ja", zei de man en hij beende de winkel in. Stomverbaasd bleef ik staan. "Ik heb het hier bij de kassa liggen", riep hij over zijn schouder. "Grappig dat je er naar vraagt. Ik vond het gisteren toevallig op een plank in het magazijn en heb het bij de kassa gelegd omdat het me wel interessant leek. Was eigenlijk van plan het zelf te gaan lezen". Even was ik bang dat hij het zelf wilde houden. Snel liep ik achter hem aan en vertelde opgewonden dat ik het al jáááren... Ik mocht het mee. Het boek dat nergens meer te krijgen was. Het boek dat, behalve over autografen van Mozart stiekem ook gaat over een verloren gewaand manuscript dat ik teruggevonden had. Zomaar bij toeval gevonden in Londen. Tien minuten voor sluitingstijd.

Had J. niet zo graag naar die tentoonstelling gewild.....
Had ik tien minuten later langsgelopen.....

Ik heb nog nooit zo goed op mijn tas gepast.

Sinds 2001 staat het in mijn kast. Paper Chase. Niet te leen. Hooguit in te zien. In het echt of via mij lijstje.