Het belang van erfgoed volgens S.

Als erfgoedspecialist praat ik regelmatig met andere specialisten over erfgoededucatie: met collega's, met leerkrachten in het basisonderwijs, met Interne Cultuurcoördinatoren, met docenten in het voortgezet onderwijs en met ambtenaren. In die gesprekken vallen interessante termen als 'onderzoekend leren', 'vakoverstijgend werken' en '21st century skills'. 

Ik praat dus zo'n beetje met iedereen over erfgoededucatie. Behalve met de doelgroep zelf. En dat terwijl ik die nota bene gewoon thuis op de bank heb zitten. Pas vorig jaar kwam ik tot het inzicht dat ik op dat gebied een paar mooie kansen had laten liggen. 

Dat kwam zo.

Vorig jaar werd in de klas van S. uitgebreid aandacht besteed aan het verhaal van Anne Frank. Het thema hield haar nogal bezig en leidde hier thuis tot een interessant gesprek over erfgoed. Dat gesprek verliep ongeveer als volgt:

Het Anne Frank Huis. Is dat oud?
Dat weet ik niet zo precies. Ouder dan ons huis, in ieder geval. 
Als ons huis kapot gaat, wordt het dan gerepareerd?
Echt helemáál kapot, bedoel je? Nee, ik denk niet dat ze dat dan restaureren. Dan zullen ze er wel een nieuw huis voor in de plaats bouwen, vermoed ik.
Als het Anne Frank Huis kapot gaat, wordt dat dan wel gerepareerd?
Dat denk ik wel, ja. 
Ik denk het ook.
Waarom zouden ze dat doen, denk je?
Omdat 't daar gebeurd is.
Bedoel je dat het een plek is waar Anne Frank gewoond heeft? En omdat er nu nog mensen komen om zich te herinneren wat er met Anne Frank gebeurd is, om dat te herdenken? Omdat 't een soort monument is?
Ja. Daarom.

Ok. En stel dat nu dat er zoveel mensen over de trap van het Anne Frank Huis gelopen hebben, dat die stuk gaat. Dat ze de versleten planken er uit halen en er nieuwe weer in zetten. Is het dan toch nog steeds de trap waar Anne Frank op gelopen heeft?
Nee. Maar dat kan ook niet, want ik ben ook een ander kind.
Eh... nu snap ik niet helemaal wat je bedoelt.
Als je in het Anne Frank Huis bent, is het nooit helemaal hetzelfde. Want jij bent niet hetzelfde kind als Anne. En het is een andere dag. En een andere tijd. Niets is meer hetzelfde.
Dus waarom zouden we het dan willen bewaren, als het toch niet meer hetzelfde is?
Omdat het je fantasie helpt.
Bedoel je dat je het verhaal van Anne Frank wel kunt lezen, maar dat je, als je zelf in het Anne Frank Huis staat, het gemakkelijker is om je dat verhaal voor te stellen? 
Ja. Het helpt je fantasie. Maar je weet nooit hoe het écht was.

(we praten verder over het Anne Frank Huis. S concludeert:) 

Dat huis is een monument omdat Anne Frank daar dat dagboek schreef.
Dus... als Anne Frank geen dagboeken had geschreven, of als ze nooit waren uitgegeven, dan hadden wij dat huis dus ook niet zo belangrijk gevonden.
Nee. Eigenlijk heeft Otto Frank er een monument van gemaakt. Omdat hij die dagboeken bewaarde. 

(We praten nog wat over de vraag hoe 'echt' iets moet zijn om je fantasie te helpen. Ik vraag:)

Maar wat is dan 'echter': een 17e eeuws takelblok dat vroeger in een VOC schip gebruikt is, of een replica, je weet wel, zo'n heel groot nagebouwd VOC schip?

Dat maakt niet uit, want dat oude takelblok en dat nieuwe schip helpen allebei je fantasie.



(Ik kan het niet laten en dram toch nog even door over dingen die 'echt' oud zijn, waarop S. opmerkt:)

Dat mammoetbot dat jij hebt, bijvoorbeeld. Hoe moet ik nou weten hoe oud dat is? Of waar dat zat in zo'n mammoet? Dat wéét ik toch helemaal niet als ik dat ding bekijk?

Bedoel je dat zo'n bot pas een interessant ding wordt als je er een verhaal bij hoort?'

Ja. Want dán kan ik fantaseren over hoe oud het is en waar het in de mammoet zat.'

Snappen jullie een beetje waar ik met dit hele verhaal heen wil? 

Ze bestaan; kinderen die heel goed begrijpen dat erfgoed geen middel is om terug te gaan in de geschiedenis, maar dat je ze in kunt zetten als middel om je verbeelding te prikkelen.

Ze bestaan; kinderen die begrijpen dat we erfgoed (gebouwen, voorwerpen, tradities, liedjes...) willen bewaren omdat ze ons stuk voor stuk herinneren aan een verhaal dat we de moeite waard vinden om te bewaren en verder te vertellen. Denk aan het Anne Frank Huis.

Ze bestaan; kinderen die beseffen dat het omgekeerde ook waar is. Dat erfgoed bestaat bij gratie van het verhaal dat er bij hoort. Anders gezegd: dat het het verhaal is dat het voorwerp écht interessant maakt. Denk aan dat mammoetbot.

Ze bestaan; kinderen die op hun eigen manier prima onder woorden kunnen brengen dat  werken met voorwerpen en onderzoekend leren je verbeelding prikkelt.

Echt. Ze bestaan. Ik ken er minimaal één. Van dichtbij. Valt prima mee te praten. Ook over erfgoedonderwijs. 
Waarom doen we dat als erfgoedspecialisten  eigenlijk niet vaker?



afbeeldingen:
afb. 1: 1948. Goshen College, Indiana. Spaanse les. Spanish class. Miss Lois Gunden teaching, Goshen College. Mennonite Church USA Archives - Goshen. Goshen, Indiana. Bron: Flickr, The Commons
afb. 2: Massimo Catarinella, Anne Frank Huis. Bron: Wikimedia Commons
afb. 3: ADZee, Batavia 02. Bron: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Batavia_02.JPG#/media/File:Batavia_02.JPG 
afb. 4: Afbeelding van een mammoet uit T.H. Huxley, Physiography, London 1884. Bron: Flickr, The Commons.